| Czas pomyśleć o beatyfikacji księdza Józefa Panasia, jednego z ojców polskiej niepodległości, skazanego przez sanację na zapomnienie i zamordowanego przez NKWD we Lwowie, tylko dlatego że nie wyrzekł się wiary, a za Polskę gotów był oddać życie |
|
Patriota i męczennik skazany na zapomnienie Przemówienie ks. Józefa Panasia podczas uroczystości poświęcenia sztandaru SL w Jeziernej pow. Zborów, listopad 1936 r. Wśród duchownych, który już dawno powinien zostać ogłoszony świętym, jest ksiądz, pułkownik, publicysta JÓZEF PANAŚ. Po zajęciu Lwowa przez wojska radzieckie zginął wiosną 1940 r. z rąk NKWD tylko dlatego, że nie wyrzekł się wiary, a za ojczyznę, za Polskę gotów był oddać życie. W Polsce Ludowej między innymi z tego względu jego postać była skazana, jak wcześniej przez sanację, za zapomnienie. Kim był ksiądz Panaś? Urodził się 23 XI 1887 w Odrzykoniu, powiat Krosno. W rodzinie chłopskiej. W latach 1899 – 1902, od pierwszej do trzeciej klasy uczył się w C.K. Gimnazjum w Sanoku. W 1907 r. w Przemysłu zdał egzamin dojrzałości z odznaczeniem w miejscowym C.K. Gimnazjum. Następnie w Przemysłu kontynuował naukę w Wyższym Seminarium Duchownym. Święcenia kapłańskie przyjął 19 czerwca 1911 z rąk biskupa przemyskiego Józefa Stanisława Pelczara.. Posługę kapłańską, jako wikariusz objął w Dublanach i został prefektem szkoły wydziałowej w Dobromilu. Na ukształtowanie się jego poglądów społeczno-politycznych oraz religijnych decydująco wpłynęła patriotyczna atmosfera w domu rodzinnym. Jego ojciec należał do Związku Stronnictwa Chłopskiego, a następnie związał się z ks. Stanisławem Stojałowskim. Na pewno wszystko to złożyło się na to, że już w młodości podjął działalność oświatową. i gospodarczą na wsi. W 1908 założył w rodzinnej wsi Towarzystwo Wzajemnej Pomocy od Ognia, Później — już jako nauczyciel - prowadził składnicę kółek rolniczych w Dobromilu. Przed I wojną świat. działał w „Sokole" i Drużynach Bartoszowych. Wybuch pierwszej wojny światowej zastał go w księstwie Anhalt Niemczech, gdzie przebywał wśród polskich robotników sezonowych. Wówczas pod zarzutem szpiegostwa został aresztowany. Wkrótce jednak go zwolniono. 30 VIII W 1914 z grupą chłopów z Drużyn Bartoszowych wstąpił do Legionu Wschodniego. Później, jako kapelan 3 pułku II Brygady Legionów Polskich, walczył w Karpatach. Przemierzył wraz z legionami fronty nie tylko w Karpatach, ale również w Bukowinie, Besarabii, na Wołyniu i Litwie. Był oficerem prowiantowym i menażmajstrem. Przede wszystkim jednak duchownym. Opiekował się także pobojowiskami legionowymi na obszarze walk, głównie II Brygady. Ksiądz Panaś, jako kapelan do 2 połowy września 1914 r. był związany z 2 pułkiem piechoty, który wchodził w skład Legionu Wschodniego. Następnie awansował na kapelana całego Legionu. Od tego czasu posługę kapłańską pełnił w 2 pułku piechoty Legionów Polskich., pod dowództwem mjr Józefa Hallera. Brał udział w bitwach pod Nadwórną, Mołotkowem, i Pasieczną. W powołanej wiosną 1915 II Brygadzie Legionów Polskich objął posługę kapelana 3 pułku piechoty.. W czerwcu 1915 obserwował szarżę pod Rokitną. W pierwszej połowie sierpnia 1915 został szefem referatu spraw duszpasterskich przy Komendzie Legionów, gdzie za zgodą komendanta Józefa Piłsudskiego zajął się uporządkowaniem m.in. spraw metrykalnych dotyczących poległych legionistów i stworzył dla kapelanów wojskowych regulamin. Równocześnie od sierpnia 1915 pełnił obowiązki kapelana 4 pułku piechoty III Brygady Legionów Polskich dowodzonego przez ppłk. Bolesława Roje. Będąc przy jego boku wziął udział w bitwie pod Kuklami. W listopadzie 1915 został ranny pod Polską Górą. W 1915 wydał książeczkę do nabożeństwa, której sporą część stanowiły pieśni patriotyczne z powstań narodowych i rewolucji 1905-07 oraz jego wiersze. W lipcu 1916 w zastępstwie kapelana 5 pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich uczestniczył w bitwie pod Kostiuchnówką. W grudniu 1916 odzyskał dla potrzeb Legionów były kościół garnizonowy w Warszawie. który później został podniesiony do rangi Katedry Polowej Wojska Polskiego. Co więcej, kierował przez krótki czas, jego odnową.. 20 grudnia 1916 powołany został na funkcję superiora polowego Legionów, co oznaczało zwierzchnictwo nad wszystkimi kapelanami legionowymi i całym duchowieństwem we wszystkich brygadach Ksiądz Józef Panas przeniesiony do Komendy Głównej Legionów Polskich, kontynuował działalność niepodległościową. W okresie kryzysu przysięgowego, w lipcu 1917, opowiedział się za pozostaniem II Brygady Legionów przy boku państw centralnych. Zgodził się też z jej podporządkowaniem Tymczasowej Radzie Stanu. Od 2 połowy września 1917 był superiorem Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 w ramach protestu przeciwko postanowieniom Traktatu Brzeskiego nie zawahał się wziąć udział w proteście oficerów Polskiego Korpusu Posiłkowego (którego trzon stanowili żołnierze II Brygady): Józef Haller, Norbert Okołowicz, Michał Rola-Żymierski, Roman Górecki i Włodzimierz Zagórski. Nie zawahał się wziąć udział w walkach pod Rarańczą (11-18 VI 1917). Poskutkowało to tym, że stał się w maju 1918 r. jednym z trzech głównych oskarżonych w procesie przed sądem polowym w Marmarosz- Sziget. Podczas toczącego się postępowania nie zawahał się oskarżyć Austrii o zdradę Legionów w traktacie brzeskim (1918). Nie został skazany na śmierć bo wstawił się za nim u cesarza Karola I Habsburga legat papieski ks. Ratti, przyszły papież Piłus XI.. 2 października został ułaskawiony i kilka dni później wraz z pozostałymi sądzonymi, wypuszczony z więzienia.  Ks. Józef Panaś. Ksiądz Panas zwolniony po ośmiu miesiącach więzienia, wstąpił w szeregi Wojska Polskiego. W listopadzie 1918 wziął udział w polsko-ukraińskich walkach o Przemyśl. Był jednym z organizatorów polskich oddziałów ochotniczych, Został nawet od 5 listopada 1918 dowódcą grupy „San”,. Nie zawahał się wziąć także udziału do maja 1919 w walkach o Lwów. Zweryfikowany ze starszeństwem w stopniu proboszcza (odpowiadający stopniowi podpułkownika) ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 czynił dalej posługę kapłańską. W lipcu 1919 stał się jednym z głównych inicjatorów powstania Straży Mogił Polskich Bohaterów, która zainicjowała budowę Cmentarza Orląt Lwowskich. Stworzył nawet specjalny statut dla tej organizacji. Podczas wojny polsko-bolszewickiej sprawował funkcję dziekana Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich w Galicji Wschodniej. Uczestniczył w bitwie pod Zadwórzem. Od września 1919 był dziekanem Okręgu Korpusu VI we Lwowie, a od listopada 1921 pełniącym obowiązki szefa duszpasterstwa katolickiego Dowództwa Okręgi Korpusu Nr X w Przemyślu. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu proboszcza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 9. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymskokatolickiego. Został odznaczony, w tym przez Józefa Piłsudskiego, najwyższymi odznaczeniami wojskowymi. W 1925 wydał broszurę Katechizm obywatelski. Do 1926 szef dziekanatu w Dowództwie X Okręgu Korpusu. 17 maja 1926 r. Nie zawahał się publicznie sprzeciwić zamachowi stanu Józefa Piłsudskiego. Zrzucając odznaczenia podczas mszy koncelebrowanej w intencji ofiar przez biskupa polowego Wojska Polskiego Stanisława Gala w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie powiedział: „Ja, były kapelan wojsk legionowych Piłsudskiego, oświadczam wobec Boga, trumien pomordowanych mych braci i wszystkich obecnych, co następuje: Zgrzeszyłem ciężko, gdyż niemal bałwochwalczo czciłem i wierzyłem w prawość i uczciwość żołnierską Piłsudskiego, lecz Pan Bóg sprawiedliwy mnie za to ukarał, gdyż dzisiaj muszę patrzeć na największą ze zbrodni na świecie, którą popełnił Piłsudski.. Ordery te, które dotąd zdobiły mi pierś, mianowicie: Krzyż Virtuti Militari V klasy, otrzymany za obronę Przemyśla; Oficerski Krzyż Polonia Restituta, otrzymany za zorganizowanie rewolucji II Brygady przeciw Austrji, bitwy Rarańcza i obronę honoru żołnierza polskiego w procesie w Marmarosz-Sziget; czterokrotny Krzyż Walecznych za zasługi w Legionach Polskich i wojnie polsko-bolszewickie – otrzymane z rąk Piłsudskiego, nosiłem z dumą i chlubą. Dziś po tej zbrodni, którą on popełnił, palą mi piersi, zwracam je, gdyż te same ordery znajdują się na piersiach generała Dreszera, zwycięzcy w bratobójczej walce, rzucam mu pod nogi, ponieważ zostały zhańbione”. Po tych słowach ksiądz Panaś zerwał z piersi ordery i rzucił je pod nogi generała Dreszera, a następnie się oddalił do zakrystii. Piłsudski i jego otoczenie nie mogło znieść tej zniewagi oraz odwagi i słów prawdy, które wypowiedział w kościele ksiądz Panaś. 18 sierpnia 1926 został zwolniony ze stanowiska i pozostawiony w dyspozycji Kurii Biskupiej Wojska Polskiego. 30 września 1927 przeniesiony został w stan spoczynku. I skazany na zapomnienie. O jego dokonaniach dla odzyskania niepodległości nie można było mówić. W tej sytuacji zamieszkał we Lwowie przy ulicy św. Mikołaja 2. Postanowił w imię Boga służyć ludowi i prawdzie, a nie zakłamaniu. Nie bał się Piłsudskiemu i Sanacji wytykać kłamstw i zakłamywania historii. Zwłaszcza okresu walki o niepodległość i bitwy warszawskiej. Od jesieni 1926 ksiądz Panaś włączył się w działalność Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. Należąc do najbliższych współpracowników Wincentego Witosa na pierwszym miejscu stawiał iście drogą wskazaną przez Jezusa Chrystusa i życie zgodnie z Pismem Świętym. W 1927 zasiadał w małopolskim Zarządzie Okręgowym PSL Piast, a w 1928 w jego Zarządzie Okręgowym, jako zastępca prezesa tej partii, w Małopolsce Wschodniej. W czerwcu 1930 został wybrany na członka Rady Naczelnej PSL Piast. Opowiadał się za modelem państwa egalitarnego, opartego na fundamencie prawa. Był jednym z kreatorów Kongresu Obrony Prawa i Wolności Ludu, który odbył się w czerwcu 1930 w Krakowie. Aresztowany na okres wyborów w 1930. W procesie brzeskim, jako świadek obrony, brał na siebie część rzekomej winy oskarżonych.
Obchody Święta Ludowego w Mościskach w 1939 r. Przemawia Ks. Józef Panaś Ksiądz Panaś był jednak przede wszystkim gorącym rzecznikiem zjednoczenia stronnictw ludowych. W latach 1927-31 był członkiem Zarządu Okręgowego PSL „Piast" w Krakowie, 1930-31 jego Rady Naczelnej; 1931-39 członek RN Stronnictwa Ludowego, zaś w latach 1938-39 Naczelnego Komitetu Wykonawczego SL. W latach 1930-34 był ponadto naczelnym redaktorem „Gazety Grudziądzkiej". Jako publicysta, pisujący we wszystkich organach prasowych ruchu ludowego ostrzegał przed niebezpieczeństwem hitleryzmu, wzywał do tworzenia antyniemieckiego bloku słowiańskiego. Widząc zniewalanie państwa i narodu przez Sanację godził się na strajkowe formy walki politycznej chłopów i współdziałania z robotnikami Brał udział w organizowaniu strajków chłopskich 1933 i 1937. Organizował manifestację w Nowosielcach, szkolenia i wiece przed strajkami chłopskimi. w 1937. Ksiądz Panaś opowiadał się również za współpracą chłopów polskich i ukraińskich w organizacjach gospodarczych oraz we wspólnych akcjach strajkowych i politycznych Współpracował z młodzieżą wiciową; odwiedzał środowiska Polskiej Akademickiej Młodzieży Ludowej w Krakowie, w Lwowie i Poznaniu wygłaszając prelekcje na tematy polityki zagranicznej i ustroju politycznego Był ponadto działaczem i członkiem władz naczelnych Związku Hallerczyków. Współpracował z Wincentym Witosem, towarzysząc mu w jego najtrudniejszych momentach. Dla przywrócenia pokoju społecznego współpracował zarówno z takimi socjalistami jak Andrzej Strug czy też Stefan Czarnowski, a z drugiej strony chadekami: Wojciechem Korfantym i Karolem Popielem Od początku lat trzydziestych pozostawał w bliskich kontaktach z gen. Józefem Hallerem. Po zawarciu układu monachijskiego (30 IX 1938) wzywał do udzielenia przez Polskę pomocy Czechosłowacji, za co był wielokrotnie atakowany i oskarżany o zdradę stanu przez sanacyjną prasę. Rzecznik spółdzielczości. Zorganizował Spółdzielnię „Dostawa", działającą w Galicji Wschodniej. Jako przewodniczący Komisji Gospodarczej SL przyczynił się do opanowania przez to stronnictwo 1937-39 Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego, Lwowskiej Izby Rolniczej i wielu ogniw spółdzielczych. Biskup Józef Gawlina nie wiedząc o zamordowaniu ks. Panasia przez NKWD, wyznaczył go na stanowisko dziekana Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Opracował: Henryk Nicpoń Biogram i inne materiały oraz fotografie do opracowania udostępniło Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego
|
